ραψωδός

Κατά την ελληνική αρχαιότητα επαγγελματίας ο οποίος απήγγελλε επικά ποιήματα. Ο Όμηρος χρησιμοποιεί το όνομα αοιδός, το οποίο διατηρήθηκε για αιώνες· μόνο από τον 5o αι. π.X. χρησιμοποιήθηκε ο όρος ρ., που θεωρήθηκε κατόπιν από τους σύγχρονους ότι δηλώνει τον απαγγέλλοντα ξένα ποιήματα, σε αντίθεση προς τον αοιδό, τον ποιητή· η διάκριση όμως αυτή δεν μπορεί να γίνει δεκτή, επειδή μόνο μετά τη γέννηση της ελεγειακής και ιαμβικής ποίησης και της πρόζας οι ρ. απλώς απήγγελλαν ποιήματα. Αρχικά οι ρ. είχαν μόνιμη διαμονή· στη Χίο ήταν οργανωμένοι σε ένα είδος συντεχνίας και ονομάζονταν Ομηρίδαι· κατόπιν, από τον 5o αι., περιφέρονταν από τόπο σε τόπο παίρνοντας μέρος σε ραψωδικούς αγώνες και γιορτές, στις οποίες απάγγελλαν Όμηρο. Παράσταση ραψωδού σε ερυθρόμορφη πελίκη Αθηναίου ζωγράφου, 420 π.Χ (Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο, Αθήνα).

* * *

ο / ῥαψῳδός ΝΜΑ, και βοιωτ. τ. ῥαψαFυδός, Α

αυτός που απαγγέλλει επικά ποιήματα ενώπιον κοινού και, κυρίως, τού Ομήρου ή τού Ησιόδου (α. «ῥαψῳδοί

οἱ τὰ Ὁμήρου ἔπη ἐν τοῑς θεάτροις ἀπαγγέλλοντες...», Σχόλ. Πλάτ.

β. «οὐ γὰρ ἄν γένοιτο ποτε ῥαψῳδός, εἰ μὴ συνείη τὰ λεγόμενα ὐπὸ τοῡ ποιητοῡ», Πλάτ.)

νεοελλ.

μουσ. ο συνθέτης ραψωδιών

αρχ.

1. αυτός που συρράπτει, που συνθέτει σε σύνολο από το επικό υλικό και απαγγέλλει

2. αυτός που απαγγέλλει, τραγουδά ή ερμηνεύει λυρικά άσματα («ὡς δ' ἐπέβαλον oἱ ῥαψωδοὶ προφέρεσθαι τοῡ Διονυσίου τὰ ποιήματα», Διόδ. Σικ.)

3. φρ. «ῥαψῳδὸς κύων» — η Σφίγγα τών Θηβών που απήγγελλε τα αινίγματά της σε εξάμετρους στίχους.

[ΕΤΥΜΟΛ. Πρόκειται για συνθ. λ. σχηματισμένη από τη φράση ῥάψαι ἀοιδήν (< ῥάπτω + ἀοιδή / ᾠδή), η οποία χρησιμοποιήθηκε για αυτούς που απλώς απήγγελλαν ή και συνέθεταν, συνέραπταν ποιήματα επικά, τα οποία παρουσίαζαν με ενιαία μορφή, δηλαδή χωρίς διαίρεση σε στροφές που ήταν χαρακτηριστικό τής λυρικής ποίησης, πρβλ. και τις φράσεις: ῥάψαντες ἀοιδήν (για τον Όμ. και τον Ησίοδο) και Ὁμηρίδαι ῥαπτῶν ἐπέων ἀοιδοί. Έχει διατυπωθεί, επίσης, η άποψη ότι ο όρος ῥαψῳδός αναφέρεται στους μικρότερης αξίας ποιητές τών μεταγενέστερων χρόνων όταν πια είχε περάσει η εποχή τής μεγάλης ακμής τής επικής ποίησης].